Hava yolu ile ulaşım yüzlerce kilometrelik yolculukların saatler, dakikalar içerisinde yapılabilmesine olanak sağlar. Fakat bazen bileti aylar ya da haftalar önce almak, havalimanına erkenden gitmek uçuşta yer almayı garanti etmez. Çünkü overbooking isimli uygulama nedeniyle yolcunun herhangi bir kusuru yokken uçağa alınmaması gibi bir durum söz konusu olabilir.
Overbooking Ne Anlama Geliyor?
Overbooking, Türkçe’de çifte rezervasyon anlamına gelen bir uygulamadır. Son yıllarda çok daha sık gündeme gelen bu uygulama, hava yolu şirketleri tarafından sıkça kullanılır. Hatta bazı oteller de overbooking yaparak zarar etme olasılıklarını azaltmayı amaçlar. Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği (IATA) overbooking’e belirli kurallar dahilinde izin verir. Bu kuralların en dikkat çekicisi, hava yolu firmalarının gelmeyen yolculardan boşalan koltukları son anda satamayacağıdır.
Overbooking durumunda öncelikle yolculara inmeye gönüllü olup olmadıkları sorulur. Aynı koltuğu satın alan yolculardan herhangi biri gönüllü olursa istediği tarihteki farklı bir uçuşa yönlendirme yapılır. Ancak bazen uçaktan inmeye gönüllü yolcu olmayabilir. Hal böyle olunca firma hangi yolcuların uçağa kabul edilmeyeceğine kendisi karar verir. Kabul edilmeyen yolcu veya yolcular için prosedür, gönüllü çıkması durumundaki ile aynıdır. Ayrıca bekleme sırasındaki giderleri karşılanıp bekleme süresine bağlı olarak bir miktar tazminat ödenebilir.
Hava Yolu Şirketleri Neden Overbooking Yapar?
Yolcular kimi zaman uçağı kaçırabilir, geç kalabilir, bileti iptal edebilir ya da geç check-in yapabilir. Tüm bu eylemler hava yolu şirketini zarara uğratma potansiyeline sahiptir. Yolcu taşımacılığı yapan şirketler, zararı azaltmak için overbooking yapar. Yani uçağın normal yolcu kapasitesinden çok daha fazla koltuğun satışı gerçekleştirilir. Böylece önceden bilet alan yolcuların bir kısmı uçuşa gelmese bile sefer tam kapasite ile yapılabilir.
Overbooking, yıl boyunca ve her gün aynı oranda yapılabilen bir uygulama değildir. Hava yolu şirketleri, detaylı olasılık hesaplarının ardından bu uygulamayı hayat geçirir. Söz konusu olasılık hesaplarının odağında overbooking oranı adı verilen bir kavram bulunur. Eğer bir rotada no-show olasılığı yüksek ise daha fazla overbooking oranı söz konusu hale gelir. Şirketler, hesaplama yaparken bir önceki yılın gelmeyen yolcu oranlarını göz önünde bulundurur.
Overbooking’in Yol Açtığı Sıkıntılar
Overbooking, zaman zaman yolculara sıkıntı yaşatabilen bir uygulamadır. Kapasite üstü bilet satışı aynı zamanda hava yolu firmaları için de oldukça riskli bir durum haline gelebilir. Bu risklerin en önemlisi, overbooking tazminatıdır. Dolayısıyla uçağa alınmayan yolcunun tüm masrafları, belirli limitler dahilinde uçuşu düzenleyen firma tarafından sağlanır. Haliyle firmanın standart giderlerin çok daha üstünde ödemeler yapması gerekebilir.
Kapasite üstü bilet satışı durumunda uçaktan inmek durumunda kalan yolcular için zaman kaybı gibi olumsuzluklar söz konusu olabilir. Hava yolu şirketinin sunduğu alternatifler de yetersiz kalırsa önemli iş anlaşmalarından doktor randevularına kadar birçok konuda aksaklıklar yaşanabilir. Ancak bu tür durumlarda yolcular overbooking tazminatı talebinde bulunarak zararlarını azaltma olanağına sahiptir.
Overbooking Tazminatı Nedir?
Yolcular, overbooking nedeniyle uçağa alınmama durumu söz konusu olduğunda çeşitli haklardan yararlanabilir. Bu haklar arasında tazminat talebi de yer alır. Yargıtay kararlarına göre bu durumdan dolayı maddi ve manevi zarara uğrayan kişiler tazminat talebinde bulunabilir. Overbooking sebebiyle açılan tazminat davalarına genel yetkili mahkemeler bakar. İlgili mahkemelerde dava açılabilmesi için yolcunun kusuru olmadan uçağa alınmaması durumunun olması gerekir.
Overbooking tazminat tutarı, her somut olay için değişkenlik gösterir. Söz konusu değişkenliğin başlıca sebebi, kişinin uğradığı zararın boyutudur. Eğer kişi hiç zarara uğramamışsa mahkeme yolcuya asgari tazminat tutarının ödenmesine karar verebilir. Ancak uçuşa alınmama nedeniyle önemli bir ticari anlaşmanın yapılamaması gibi bir durum söz konusuysa hava yolu şirketinin ödemesi gereken tazminat miktarı kayda değer oranda yükselebilir.
Overbooking ve Yolcu Hakları
Overbooking nedeniyle uçağa alınmayan yolculara, Avrupa Birliği mevzuatları doğrultusunda birçok hak tanınır. Ancak bu haklardan yararlanabilmek için overbooking nedeniyle uçuşa alınmamasının belgelenmesi gerekir. Bu koşul yerine getirildiği takdirde faydalanılabilecek haklar şunlardır:
• Overbooking sonucunda uçağa kendi istekleri dışında binemeyen yolculara 600 Euro’ya kadar tazminat hakkı doğar. Bu hakkın geçerli olması için ayrıca hava yolu şirketinin sunduğu alternatif uçuş, 3 saatten uzun bekleme gerektirmesi zorunluluğu mevcuttur. Fakat firma, kısa mesafeli uçuşlarda 3 saat içinde alternatif sunarsa tazminat tutarı yarı yarıya düşer. Uzun uçuşlar içinse bu süre 4 saattir.
• Hava yolu şirketi yukarıdaki maddeye ilaveten üç seçenek daha sunmak zorundadır. Bu seçenekler; bilet ücretini iade etmek, gidilecek destinasyona en erken tarihte ya da daha geç bir tarihte ulaştırmaktır.
• Sunulan alternatifler için bekleme süresi 8 saati geçiyorsa şirket yolcuya ücretsiz konaklama ve ulaşım olanağı sağlamalıdır. Bu süreçte ayrıca yolcunun yeme-içme masraflarının karşılanması da hava yolu firmasının sorumluluğundadır.
Seyahat Sigortası Overbooking Mağduriyetini Karşılar mı?
Düşük prim tutarlarıyla yaptırılabilecek seyahat sigortası ile overbooking uygulamasının yol açtığı mağduriyetler giderilebilir. Poliçelerde bu amaç doğrultusunda overbooking teminatına yer verilir. Söz konusu teminat, uçağa alınmama durumunda oluşan konaklama ve yeme içme masraflarını limitler dâhilinde karşılar. Yurt dışı seyahat sağlık sigortası; overbooking’e ilaveten rötar, bagaj kaybı gibi risklere karşı da kapsamlı teminatlar içerir.
