“İş kazası nedir?” sorusu, olayların kapsamını anlamak adına çalışanlar ve işverenler tarafından sorulan bir sorudur. İş kazaları, hem dünyada hem de ülkemizde çeşitli sektörlerde çalışan kişilerin başına gelebilen, bir yandan çalışanların sağlığını etkilerken diğer yandan iş yerleri açısından olumsuz ekonomik sonuçlar doğuran beklenmedik olaylardır. İş kazası sonucunda çalışanın yaralanması, uzuv kaybına uğraması ve hatta vefatı gibi ciddi sonuçlar doğabilir. Çalışanın yaşadığı iş kazası nedeniyle çalışamaması durumu iş gücü kaybına neden olurken üretime ve buna bağlı olarak ülke ekonomisine zarar verir.
İş Kazası Nedenleri
“İş kazası nedir?” sorusunu cevapladıktan sonra iş kazalarının nedenleri üzerinde durmak gerekir. İş kazaları iş yeri çalışma koşullarından ve işçinin kendisinden kaynaklanan çok çeşitli nedenlerle yaşanabilir. Bu nedenleri yakından detaylıca inceleyelim:
İşçiden Kaynaklanan Sebepler
İşçiden kaynaklanan iş kazaları genellikle işçinin görevi ile ilgili olarak ortaya koyduğu güvensiz davranışları nedeniyle gerçekleşir. Bir diğer deyişle işçinin görevinin gerektirdiği bilgiye, eğitime, donanıma ve fiziksel yeterliliğe sahip olmaması durumu iş kazalarını beraberinde getirir. Özellikle işçinin iş sağlığı ve güvenliği konusundaki bilgi eksikliği ciddi olumsuz sonuçlar doğurur. Aşağıdaki durumlar iş kazalarına neden olan ve işçiden kaynaklanan durumlara örnektir:
● İş disiplinine uymamak
● Kişisel koruyucu ekipmanları kullanmamak
● Üretim araçlarını kullanırken talimatlara uymamak
● Kullanımını bilmediği üretim araçlarını kullanmak
● Yetkisi ve izni olmadığı halde tehlikeli bölgelere girmek
● Görevi olmayan işleri yapmak
Bunlara ek olarak üretim sektöründe işçinin fizyolojik yapısına uygun olmayan görevlerde çalışması veya iş yükünün fiziksel ve zihinsel kapasitesini aşacak şekilde planlanması da iş kazalarına davetiye çıkarır.
Çalışma Koşullarından Kaynaklanan Sebepler
İş yerindeki güvensiz çalışma koşulları iş kazalarının en önemli sebebidir. Üretim sektöründe kullanılan makine ve araçların uygun olmaması, kullanım için gerekli olan koruyucu önlemlerin alınmaması veya amacına uygun kullanılmaması gibi birçok sebep iş kazalarına sebebiyet verebilir. İş kazalarına neden olan ve çalışma koşullarından kaynaklanan durumlara örnek olarak şunlar sıralanabilir:
● İşe uygun olmayan aletlerin kullandırılması
● İş için gerekli olan koruyucu ekipmanların sağlanmaması
● Çukur gibi alanlara işçileri uyarıcı levhalar konulmaması
● Üretim araçlarının periyodik bakımlarının ve kontrollerinin yapılmaması
● Tehlikeli yüksekliklerde malzeme bulundurulması
● Çalışma ortamında gerekli uyarıcı işaretlerin konulmaması
● Patlayıcı/parlayıcı maddeler ile ilgili gerekli önlemlerin alınmaması
Belirtmek gerekir ki teknolojik yeniliklerin takip edilmemesi de iş kazalarının en önemli sebepleri arasında yer alır. Üretimde eski teknolojiyi kullanmaya devam eden iş yerlerinde iş kazaları daha sık yaşanmaktadır.
Yukarıda sayılan iş kazası nedenlerini ortadan kaldırıcı önlemler alınarak iş kazası oranları azaltılabilir ve hatta iş kazaları tamamen ortadan kaldırılabilir. İşverenler ayrıca İşyerim Paket Sigortası yaptırarak hem çalışanlarını hem de üretim araçlarını güvence altına alabilirler.
İş Kazası Unsurları Nelerdir?
İş kazasının unsurları üzerinde de durmak gerekir. Bir kazanın iş kazası olarak tanımlanması için aşağıdaki şartları sağlaması gerekir:
● Kaza geçiren kişi sigortalı çalışan olmalıdır.
● Kaza 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 13. Maddesinde belirtilen hallerde gerçekleşmiş olmalıdır (İş yerinde, iş nedeniyle gidilen başka yerde vb.)
● Kaza nedeniyle bedensel veya ruhsal bir zarar ortaya çıkmış olmalıdır.
● Kaza ile zarar arasında illiyet bağı olmalı, bir diğer deyişle zarar kaza nedeniyle ortaya çıkmış olmalıdır.
İş kazalarından en çok etkilenen gruplardan biri kadın girişimcilerdir. Tamamen el emeği ile ekonomiye katkı sağlayan kadın girişimciler Kadın Girişimci Sigortası ile bireysel ihtiyaçlarını sağlarken iş yerlerini de güvence altına alabilirler.
İş Kazası Nasıl Bildirilir?
İş kazası bildirimi yazılı şekilde veya elektronik ortamda yapılabilir. Elektronik ortamda yapılacak bildirimler yalnızca 4A sigortalılar yani iş sözleşmesi kapsamında bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalılar açısından mümkündür. Elektronik ortamda bildirimler e-Devlet sistemi üzerinden gerçekleştirilebilir. Bunun için Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından verilen kullanıcı kodu ve e-bildirge şifresi ile sisteme girilir. Sistem üzerinden form gönderilerek süreç tamamlanmış olur.
Yazılı bildirim için ise iş kazası bildirim formunun çıktısı alınarak eksiksiz doldurulur. Form elden veya posta aracılığıyla kuruma gönderilir.
İş Kazası Nereye Bildirilir?
İş kazası halinde durum öncelikle en kısa sürede kolluk kuvvetlerine haber verilmelidir. Sonrasında SGK’ya iş kazası bildirimi yapılmalıdır. Bildirim konusunda sorumluluk işverene aittir. Kendi nam ve hesabına çalışan kişiler ise bildirimi kendileri yapacaklardır.
Bildirim yapma sorumluluğu konusunda özel durumlar da söz konusu olabilir. Örneğin şantiye şefleri inşaat sahasında gerçekleşen iş kazalarını derhal bildirmekle yükümlüdür. Alt işveren ilişkisinin söz konusu olduğu durumlarda bildirim sorumluluğu alt işverende olmakla birlikte asıl işveren de müteselsil sorumlu olur. Ayrıca sağlık hizmeti sunan kişilerin iş kazası geçirmiş bir kişiyi tedavi altına almaları halinde bu durumu kolluk kuvvetlerine bildirmeleri gerekir.
İş kazası bildirimi kazaya uğrayan sigortalı çalışanın SGK kapsamındaki haklarından faydalanabilmesi açısından önemlidir. İş kazası sonucu vefat durumundan mirasçıların SGK haklarından faydalanabilmesi için yine iş kazası bildirimi yapılmış olması aranır. SGK dışındaki diğer mercilere yapılan bildirimler sosyal haklardan faydalanma noktasında geçerli kabul edilmez.
Çalışanlar iş kazası durumunda SGK kapsamındaki hakları dışında ek haklardan yararlanmak için Sorumluluk ve Ferdi Kaza Sigortası yaptırabilir. Böylece kaza sonrası tedavi masraflarının karşılanmasının yanı sıra maluliyet teminatı gibi ek korumalardan faydalanabilirler.
İş Kazası Bildirim Süresi
İş kazaları meydana geldiği tarihten itibaren 3 iş günü içerisinde bildirilmelidir. 3 günlük sürenin hesaplanması kazanın gerçekleştiği günün ertesi günü itibarıyla başlar. Örneğin salı günü gerçekleşen bir iş kazası söz konusuysa bununla ilgili bildirimin en geç cuma gece yarısına kadar yapılması gerekir.
Burada önemli olan 3 günlük sürenin “iş günü” olmasıdır. Buna göre pazar günleri ve resmi tatiller 3 günlük süre hesap edilirken dikkate alınmaz. Ayrıca İş Kanunu anlamında işçiler bakımından iş günü olarak kabul edilen cumartesi günleri resmi işlemlerde iş günü olarak kabul edilmez. İş kazası bildirimi de resmi bir işlem olduğundan bu hesaplamada cumartesi günleri hesaba katılmaz. Buna göre örneğin perşembe günü gerçekleşmiş bir iş kazası hakkındaki bildirim en geç salı gecesine kadar yapılmalıdır.
AXA Sigorta olarak hem çalışanlarının hem de senin iş güvenliğini önemsiyor, çeşitli iş kazası sigortası paketleriyle sana destek olmayı amaçlıyoruz.
