2022 yılının en önemli gündem maddeleri arasında yer alan EYT (emeklilikte yaşa takılanlar) sorunu çözüme kavuştu. Kanunda yapılacak değişiklikle 20 yıldan uzun süredir dillendirilen emeklilikte yaş engeli büyük oranda giderillmiş olacak. Birçok detayı halen daha muğlak olan EYT ne demek sorusuna yanıt bulmak için bu yazımızı okuyabilirsiniz. Böylece EYT son durum hakkında da detaylı bilgi sahibi olabilirsiniz.
EYT Nedir?
Emeklilikte yaşa takılanlar ya da kısa adıyla EYT, 8 Eylül 1999 tarihinden önce sigortalı olanları ilgilendiren önemli bir sorun niteliği taşıyor. Etkilediği kişi sayısı milyonlarla ifade edilen bu sorunun kökenleri ise 1999 yılında yürürlükte olan Sosyal Sigortalar Kanunu’nda yapılan bir değişikliğe dayanıyor. Söz konusu yasa değişikliğinin amacı erken yaşta emekli olmanın olumsuz şekilde etkilediği sosyal güvenlik sistemini ıslah etmekti ve kanunda bazı değişiklikler yapıldı. Ancak yapılan bu değişiklikler 8 Eylül 1999’dan önce sigortalı olan kişilerin emekliliği hak etme koşullarında değişikliğe sebep oldu.
Bülent Ecevit’in başbakanlığındaki ANASOL-M (Demokratik Sol Parti Genel Başkanı Bülent Ecevit'in dönemin Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel tarafından 3 Mayıs 1999 tarihinde görevlendirilerek ANAP ve MHP ile kurduğu koalisyon) hükümetinin gerçekleştirdiği Sosyal Sigortalar Kanunu ile ilgili değişiklik, bu tarihten sonra emekliliğe hak kazanmak için yaş şartının da karşılanması zorunluluğunu beraberinde getirdi. Yani bu değişiklikle bir kişinin emekli olabilmesi için önceki dönemlerdeki gibi yalnızca sigortalılık süresi ve prim gün sayısı şartlarına uymasının yeterli olmaması, bunun yanında yaş kriterine uyma şartının da yerine getirilmesi söz konusu oldu..
Söz konusu yasa değişikliği öncesinde kadınlarda 20, erkeklerde ise 25 yıl sigortalılık süresi ve 5 bin gün prim şartını yerine getirmek emeklilik için yeterliydi. Örneğin; 1999’da yapılan değişiklikten önce 5 bin gün prim ödemesi şartını yerine getiren ve 18 yaşında sigortalı olan bir kadın 38, erkek ise 43 yaşında emekli olabiliyordu. Değişiklik sonrasında ise bir kişinin emekliliği, yeni yaş şartından dolayı ötelenirken ödemesi gereken prim miktarı da 750 gün kadar arttı.
EYT Kimleri Kapsıyor?
"Emeklilikte yaşa takılanlar nedir?" sorusu kadar EYT kapsamı da 2022 yılı özelinde gündemi en çok meşgul eden konular arasında yer aldı. EYT, sigorta başlangıcı 9 Eylül 1999 tarihi öncesinde olan kişileri kapsıyor. Kabaca bir hesaplama ile ilk etapta, yaş nedeniyle emeklilik hakkı kazanamayan yaklaşık 2 milyon 250 bin kişinin EYT özelinde yapılan düzenlemeden yararlanacağı tahmin ediliyor.
EYT çıkacak mı merakı içerisindeki kitle, yalnızca yaş haddini bekleyen ve yetişkin olduktan sonra sigortalılık süresi başlamış kişileri kapsamıyor. Emeklilikte yaşa takılanlar arasında staj ve çıraklık dönemlerinde sigorta girişi yapılmış olanlar da bulunuyor. Haliyle bu kişiler de EYT kapsamında sunulacak imkanlardan yararlanıp yararlanamayacaklarını merak ediyor. T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin’in konuya yönelik açıklamasına göre sigortalılıkları staj ve çıraklık döneminde başlayan kişiler EYT kapsamında yer almıyor.
EYT Başvuru Şartları Nelerdir?
Genel olarak yaş nedeniyle emeklilik hakkı kazanamayan kişilerin yararlanabileceği EYT şartları şu şekilde sıralanıyor:
● Kişinin 8 Eylül 1999 tarihinden önce sigorta kaydının bulunması
● 5 bin gün prim ödemesinin eksiksiz olarak gerçekleştirilmesi
● Kadınlar için 20, erkekler içinse 25 yıl olan sigortalılık süresinin tamamlanması
EYT emeklilik şartları olarak nitelendirilen maddeleri tam olarak karşılayan kişiler, e-Devlet Kapısı üzerinden kendilerine tanınan haklardan faydalanmak için başvuru yapabiliyor. Gelir/aylık ödenek talep belgesinin verilmesi seçeneğine tıklanması, e-Devlet aracılığıyla yapılan başvurularda ilk adımını oluşturuyor. Ardından yönlendirme yapılan sayfada bulunan yeni başvuru sekmesi üzerinden ilerlenerek başvuru işlemi tamamlanabiliyor. Yoğunluk nedeniyle e-Devlet üzerinden gerekli işlemleri gerçekleştiremeyenler, başvurularını Sosyal Güvenlik Kurumu şubeleri vasıtasıyla da yapabiliyor.
EYT Ne Zaman Çıkacak?
Emeklilikte yaşa takılanlar için hazırlanan kanun değişikliği, T.C. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından 28 Aralık 2022 tarihinde duyuruldu. Ocak 2023 itibarıyla yürürlüğe gireceği tahmin edilen kanun değişikliği ile EYT şartlarına uyan tüm kişiler gerekli işlemleri yerine getirdikleri takdirde emeklilik başvurusunda bulunabilecekler. Üstelik emeklilikte yaşa takılanlar, kıdem tazminatlarını mevcut sisteme göre alacak. Bu kapsamda EYT’li kişilere, her bir çalışma yılı için 30 günlük brüt ücret tutarında tazminat ödeme yapılacak.
EYT ile ilgili yasal düzenlemenin duyurulmasının ardından cevabı merakla beklenen sorulardan biri daha yanıt buldu. Yani emeklilikte yaşa takılanlar ne kadar maaş alacak konusu özelindeki soru işaretleri ortadan kalktı. EYT özelinde emekli maaşı miktarı, kişiye özel olacak. Başvuru yapıldığında 1999 yılı öncesi, 1999-2008 yılları arası, 2008 yılı sonrası olmak üzere üç dönem için ayrı oranlarla maaş hesaplaması yapılacak. Ortaya çıkacak sonuca göre kişilere ödenecek aylık maaş tutarı belirlenecek.
EYT Borçlanma Hükümleri Nelerdir?
Yeni yürürlüğe girecek olan EYT düzenlemesi, İş Kanunu’nda yer alan borçlanma hükümlerinde herhangi bir değişikliğe neden olmayacak. Uzun vadeli sigorta öncesinde yapılan askerlik ve staj, sonrasında ise doğum gibi durumlar nedeniyle borçlanma hakkı kullanılarak sigorta başlangıcı öne çekilebilecek. Yani daha açık bir ifade ile kadınlarda doğum, erkeklerde ise askerliğe ek olarak doktora öğrenimi, tıpta uzmanlık, avukatlık stajı süreleri, kısmi çalışılan aylara ait eksik günler daha önceden olduğu gibi borçlanılabilecek.
Borçlanma hükümleri, emeklilikte yaşa takılanlar kapsamındaki kişiler tarafından da kullanılabilecek. Düzenleme sonrasında EYT kapsamında emekli olmak isteyen; ancak belirli miktarda prim gününe ihtiyaç duyanlar doğum ve askerlik borçlanması yapabilecek. Böylece eksik prim gün sayılarını tamamlayarak kendilerine tanınan emeklilik hakkından yararlanabilecekler. Bu koşul dışında farklı sigortalılık statüsünde ödenen primler de birleştirilebilecek. Dolayısıyla toplam hizmet süresi üzerinden emekli olunabilecek.
Emeklilik hayallerinizin herhangi bir nedenden dolayı sekteye uğramaması için önlem almaya bugünden başlayın. AXA Sigorta tarafından hazırlanan emeklilik planları ile geleceğinizi güvence altına alın!
