Sigortalı olarak çalışan kişiler, devletin Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) çatısı altında sunduğu emeklilik, sağlık hizmetlerinden yararlanma, işsiz kalınan dönemde işsizlik sigortası alma gibi çeşitli haklardan yararlanabilirler. Sosyal sigorta insanların hem bugünlerini hem de yarınlarını güvence altına almaları anlamına gelir. Sigortalı çalışanlar, sosyal güvencelerden faydalanma hakları ve şartları bakımından çalışma türlerine ve mesleki alanlarına göre farklı kategorilere ayrılır. Eskiden bu sınıflandırma SSK, Emekli Sandığı ve Bağ-Kur şeklinde yapılıyordu. 2006 yılında ise getirilen kanuni bir düzenleme ile tüm bu kategoriler SGK olarak tek bir çatı altında toplandı. Bu yeni sistemine göre kişiler 4A sigorta, 4B sigorta ve 4C sigorta kapsamında çalışırlar.
4A Sigorta Nedir?
4A sigorta çalışanın brüt maaşı üzerinden emeklilik, sağlık, malullük primleri ile gelir vergisi gibi kesintilerin işveren tarafından yapıldığı ve devlete ödendiği sosyal sigorta türüdür.
4B Sigorta Nedir?
4B sigorta kendi adı ve hesabına çalışılan, maaş üzerinden yapılması gereken kesintilerin sigortalının kendisi yaparak devlete ödediği sosyal sigorta türüdür.
4C Sigorta Nedir?
4C sigorta devlet kadrolarında çalışanlar açısından sigorta primi kesintilerinin ve ödemelerinin doğrudan devlet tarafından yapıldığı sosyal sigorta türüdür.
4A 4B 4C Kimleri Kapsar?
4A 4B 4C farklı prim ödeme sistemlerine bağlı sigortalıları ifade eder. Bir işyerinde iş sözleşmesine bağlı olarak çalışan kişiler 4A sigorta kapsamındadır. Sigortalı çalışanların büyük kısmı bu şekilde çalışır. Bu kapsamın dışında kalan “4B sigorta ne demek?”, “4C sigorta ne demek?” sorularına da yanıt vermek gerekir.
4B sigortalı olarak çalışanlar, eskiden Bağ-Kur kapsamında olan ve bağımsız şekilde kendi mesleğini icra eden kişilerdir. İşyeri sahipleri ile esnaf ve sanatkârlar bu kapsamdadır. Ayrıca Kamu Personeli Seçme Sınavı’na girerek B kadro kapsamında kamu kurumlarında çalışanlar da 4B sigortalı kabul edilir.
“4B sigortalı ne demek?” sorusunu cevapladıktan sonra son olarak “4C sigortalılık nedir?” sorusu üzerinde de durmak gerekir. 4C sigortalılar devlet memuru olarak kadrolu çalışanlardır. Buna ek olarak 1 yıldan kısa süreli veya mevsimlik çalışanlar da bu kapsama girer.
4A 4B 4C Farkları Nelerdir?
4A sigortalı olarak çalışanların brüt maaşları üzerinden yapılan vergi ve prim kesintileri işveren tarafından devlete ödenir. 4A sigorta kapsamında çalışan kişilerin faydalandıkları haklar şu şekilde sıralanabilir:
• Sağlık hizmetleri: Maaş üzerinden yapılan genel sağlık sigortası primi kesintisi sayesinde hem sigortalı çalışan hem de bakmakla yükümlü olduğu diğer kişiler devlet hastanelerinde sağlık hizmetlerinden ücretsiz şekilde faydalanma hakkına sahiptir.
• Emeklilik: Çalışılan süre boyunca devlete yaşlılık sigortası primleri ödenir. Sigortalı çalışan, emeklilik için aranan prim ödeme gün sayısı ve yaş kriterlerini sağlayarak emekli maaşına hak kazanır.
• Malullük: Sigortalılar çalıştıkları dönemde iş kazası geçirebilir veya meslek hastalığına yakalanabilirler. Böyle bir durumda 10 yıl sigortalı olarak çalışmış ve 1800 gün prim ödemiş olmak koşuluyla malulen emekli olabilirler. Başkasının bakımına muhtaç derecede malul olan kişiler için 10 yıl sigortalı şekilde çalışma şartı aranmaz.
• Ölüm aylığı: Sigortalı çalışan vefat ettiği tarih itibarıyla 5 yıl prim ödemiş olması durumunda ölümü halinde eşine, çocuklarına ve anne-babasına ölüm aylığı bağlanır.
4B sigortalı olarak çalışanlar devlete yapılması gereken prim ödemelerini işverenleri olmadığı için kendileri yaparlar. 4B sigortalılar da tıpkı 4A sigortalılar gibi sağlık hizmetlerinden ve diğer aylıklardan faydalanabilirler.
4B sigortalılar kendi mesleklerini icra ettikleri için ayrıca İşyerim Paket Sigortası da yaptırarak iş yerlerini ve üretim malzemelerini teminat altına alabilirler.
4B sigortalı olarak faaliyet gösteren girişimci kadınlar ise Kadın Girişimci Sigortası paketinden faydalanabilirler. Bu sayede işlerinin devamlılığı için bireysel ihtiyaçlarını teminat altına alabilirler. 4C sigortalılar da aynı şekilde sağlık hizmetlerinden ve diğer aylıklardan yararlanabilirler.
4A Sigorta Primi Ne Kadar?
Emeklilik şartları bakımından gerekli olan 4A sigorta primi hesaplama, sigortalılığın başladığı döneme göre kademeli olarak değişiklik gösterir. 1 Mayıs 2008 sonrası sigortalı olanlar için emeklilik koşulları 7200 gün prim ödemiş olmanın yanı sıra kadınlar için 58 erkekler için 60 yaşını doldurmuş olmaktır.
Ayrıca eklemek gerekir ki 4A isteğe bağlı sigorta sistemiyle 30 günden az çalışan kişiler prim ödemelerini 30 güne tamamlamak şartıyla 4A sigortalı olarak emekli olabilirler.
4B İsteğe Bağlı Sigorta Primi Ne Kadar?
4B kapsamında çalışan kişilerin emeklilik hakları da 4A sigortalılar gibi kademeli olarak değişmektedir. 1 Mayıs 2008 sonrası sigortalı olanların 5400 gün prim ödemiş olması ve kadınlar için 61 erkekler için ise 63 yaşını doldurmuş olmaları yeterlidir.
4B isteğe bağlı sigorta sistemi de kişilere kendi primlerini yatırmak suretiyle emekli olma hakkı tanır. 4B kapsamında isteğe bağlı emekli olmak isteyenler de çalışanlar gibi 5400 prim ödeme gün sayısını ve yaş kriterini doldurmuş olmalıdır.
4B kapsamında çalışanlar sosyal güvenlik sigortası primlerinin yanı sıra yine kendileri ödeyecekleri primler ile Devlet Destekli Alacak Sigortası da yaptırarak iş yerlerini ekonomik anlamda koruyabilir. Böylece alacaklarını teminat altına alarak işlerinin devamlılığını sağlamış olurlar.
4C Sigorta Primi Ne Kadar?
4C sigorta primi, aylık kazanç alt sınırına ve üst sınırına göre belirlenir. 4C sigortalı olarak çalışanların emeklilik hakkını kazanabilmeleri için 9000 gün prim ödemiş ve 60 yaşını doldurmuş olmaları şartı aranır.
4A 4B 4C Hizmet Dökümü
SGK’ya bağlı şekilde sigortalı olarak çalışanların sigorta ve prim ödeme bilgileri hizmet dökümü adı verilen bir belge ile kayıt altına alınır. Bu belgede sigortalıların çalıştıkları işyeri, yaptıkları meslek ve sigortalılık tipi farklı kodlar altında muhafaza edilir. Hizmet dökümünde sigortalılığın başlangıç tarihi ve ödenen prim gün sayısı bilgileri de yer alır. Bu döküm sayesinde sigortalılar sigorta primlerinin ödenip ödenmediğini ve ne kadar prim ödediklerini takip edebilirler.
SGK hizmet dökümü emeklilik yaşı ve maaşı sorgulamanın yanı sıra kıdem tazminatı gibi işçilik haklarının hesaplanmasında da önemlidir.
4A 4B 4C Hizmet Dökümü Sorgulama Nasıl Yapılır?
4A sigorta sorgulama e-devlet sistemi üzerinden yapılabilir. Sisteme giriş için e-devlet şifresi, elektronik imza, mobil imza veya internet bankacılığıyla giriş yapılması gerekir. Sonrasında SGK kurum sayfasına girerek SGK tescil ve hizmet dökümü/İşyeri unvan listesi sekmesine tıklayarak hizmet dökümü sorgulanabilir. Aynı şekilde 4B ve 4C sigorta sorgulama da bu şekilde yapılabilir.
Bireysel Emeklilik Sistemi
Kişiler emeklilik hayatlarına ek bir katkı da yapmak isteyebilirler. Bu yüzden günümüzde bireysel emeklilik sistemleri çok fazla araştırılmaktadır. Kişi 4A 4B veya 4C’li olabilmektedir ve bu sosyal sigortalar aracılığı ile emekli olabilmektedirler. Aynı zamanda Bireysel Emeklilik Sistemi ile kişiler aylık ya da taksitli katkı payları ödeyerek ek emeklilik planlarına sahip olabilirler.
Bireysel emeklilik geliriniz katkı payınıza, yaşınıza ve yatırımlarınıza göre değişebilir. Emekliliğini AXA Hayat Emeklilik sitesinde yer alan araç aracılığı ile baz senaryoda kolayca da hesaplayabilirsiniz.
